جوندگان بزرگتـرين راسـته پسـتانداران هسـتند كـه بـا جمعيتي بيش از كل جمعيت ساير پستانداران بر روي كـره زمـين منشا خسارات اقتصادي و بهداشتي فراواني ميباشند. راسـته جوندگان با ۳۴ خانواده، ۳۵۴ جنس و ۱۷۸۰ گونه، نزديـك به دو سوم گونه هاي شناخته شده پستانداران را به خود اختصـاص داده اند. (عزیزی و همکاران ۲۰۱۱)
کنترل جوندگان بویژه انواع موش ها در سراسر دنیا برای حمایت از انسان و سلامت و رفاه او ضروری می باشد.
موش ها را می توان به دو گروه دسته بندی کرد، گونه های موش بومی دشت و صحرا مانند Microtus و Apodemus که بخشی از حیات وحش هستند و موش های کامنزال یا هم غذا با بشر که میلیون سال است در ارتباط با انسان ها زیست می کنند مانند Rattus norvegicus, R. rattus و Mus musculus که این گروه، تولید مثل بالایی دارند و همواره موجب خسارات زیادی من جمله مصرف محصولات کشاورزی در زمین و انبار، انتقال عوامل بیماری زا، آسیب به تاسیسات و سازه ها و … می گردند. ( B.G. Meerburg et al.)
بیشتر جونده کش هایی که امروزه استفاده می شوند ، دارای ترکیبات ضد انعقادی هستند که در لخته شدن خون تداخل می کنند و باعث خونریزی داخلی و از بین رفتن جانور می گردند.
شناخت رفتار موش ها در برخورد با موش کش :
برای کسب موفقیت در کنترل انواع جوندگان بویژه موش ها با استفاده از انواع موش کش ها باید دانش مناسبی از ویژگی های رفتاری این جانوران کسب نمود. جوندگان، بویژه موش های صحرایی ترسو و نسبت به اشیا جدید مشکوک هستند. بنابراین در صورت طعمه یا تله گذاری احتمال دوری کردن آن ها حداقل برای مدت زمانی، طبیعی است. برای حل این موضوع می توان قبل از طعمه گذاری برای مدت کوتاهی مواد غذایی مورد علاقه ی جانور را در همان مکان مورد نظر قرار دهیم.( CEFIC-EBPF-RWG-Guideline-Best-Practice-for-Rodenticide-Use-FINAL-S-.pdf)
کنترل جوندگان در محصولات کشاورزی
محصولات زراعی توسط گونه‌های متنوع و زیادی از جوندگان مورد خسارت قرار می‌گیرند. براساس تست‌های آزمایشگاهی انجام گرفته کلرت روی جوندگان گوناگون، اثر کشندگی نشان داده است. آزمایشات مزرعه‌ای نیز در مقایسه با موش کش‌های رایج دیگر، در کشورهای مختلفی روی محصولات متنوعی شامل برنج، خرما، نارگیل، نیشکر و کاکائو انجام شده و نتایج مطلوبی از کارایی طعمه کلرت به همراه داشته است ( جدول۲ ).
(جدول۲: نتایج مطلوب کارایی طعمه کلرت)
Klerat® چیست؟
کلرت محصولی کاملا موثر برای مقابله با اغلب جوندگان، حتی آن‌هایی که به مواد ضد انعقاد خون ( anticoagulants ) مقاوم شده اند، نیز می‌باشد. کلرت حاوی ماده برودیفاکوم است که بیشتر از ۲۰ سال، موفقیت آن در دنیا به اثبات رسیده است.برودیفاکوم نوعی ماده ضد انعقاد خون است که در فرمولاسیون‌های مختلف کلرت به کار گرفته می‌شود. جونده با مصرف یک دز از این طعمه دچار خونریزی شده و چند روز بعد تلف می شود.
از آنجایی که موشها، جانورانی بسیار باهوش هستند و اگر طعمه‌ای بلافاصله پس از مصرف منجر به کشته شدن آن‌ها گردد، دیگر به سراغ آن ماده نمی‌روند. همان طور که توضیح داده شد، کشته شدن جونده با مصرف کلرت، چند روز پس از مصرف طعمه اتفاق می‌افتد، بنابراین موشها از خوردن این طعمه اجتناب نمی‌کنند و مشکل ذکر شده رخ نمی‌دهد.
برخلاف موش‌کش‌های دیگر که باید چندین مرتبه مصرف شوند، کلرت تنها با یکبار مصرف منجر به کشته شدن همه نوع جونده می گردد. این ویژگی کلرت آن را به محصولی کم هزینه و با اثربخشی سریع تبدیل نموده است.
کلرت در فرمولاسیون‌های مختلفی به منظور کاربردهای متنوع و جذاب برای جوندگان آفت در کشاورزی و هم در مناطق شهری شناخته شده است. برخی از فرمولاسیونها مانند؛
کلرت وکس بلاک، محصولی مناسب برای محیط‌های مرطوب می‌باشد. وجود حفره در وسط این طعمه امکان اتصال سیم بین طعمه‌ها و درنتیجه مهار حرکت آن‌ها توسط آب در کانال‌ها را ایجاد می‌کند . کلرت وکس بلاک برای کاربرد در مناطقی که امکان رشد و تکثیر موش فراهم است، مانند فاضلاب‌ها، سیلوها، انبار‌‌های مواد غذایی و به ویژه مناطق مرطوب بسیار مطلوب است.
کلرت پلت، مناسب برای استفاده در مناطق شهری و روستایی و همچنین درمکان‌های پر تردد و تجاری و بخصوص در صنایع مرتبط با غذا می‌باشد.
تمامی فرمولاسیونها دارای طعم ناخوشایند “BITREX®” برای پیشگیری از مصرف اتفاقی توسط انسان و حیوانات اهلی هستند.
چه زمانی از کلرت استفاده کنیم؟
به منظور استفاده از طعمه مسموم کلرت در مناطق شهری مانند ساختمان‌ها، مغازه‌ها، فروشگاه‌ها، مناطق پرورش حیوانات، کارخانه‌ها و… به محض دیده شدن جونده و یا آثار خسارت آن باید از این طعمه استفاده کرد. تاخیر در استفاده از این محصول موجب افزایش هزینه‌ها و ایجاد مشکل در کنترل جانور می‌گردد.
بهترین زمان استفاده در فضای کشاورزی بستگی به ویژگیهای گیاه در حال رشد آن منطقه دارد. زمان مطلوب در مورد تمام گیاهان، قبل از مرحله برداشت، رسیده شدن محصولات و هجوم شدید جوندگان می‌باشد.
به عنوان مثال در مزرعه‌ی برنج، طعمه کلرت در زمان آماده سازی زمین و مرحله پنجه زنی برنج به منظور کاهش خسارت به شلتوک ها می‌باشد. در نخل خرما، باید دقیقا بعد از تمام شدن برداشت خوشه های رسیده ی خرما و جمع آوری میوه های ریخته انجام شود زیرا در این مرحله طعمه مسموم برای موش ها بسیار جذاب است . در نیشکر، قبل از تشکیل تاج بوته، به منظور سهولت در قراردادن طعمه در تمامی نقاط، انجام گیرد.
چگونه از کلرت استفاده کنیم؟
در مزارع برای کنترل جوندگان، ۲۰-۳۰ گرم یا ۱-۳ بلوک، در دهانه لانه‌های فعال قرار داده می‌شود. چنانچه بعد از ۲تا ۳ روز طعمه‌‌های گذاشته شده، تمام شوند باید طعمه گذاری تا زمانی که دیگر طعمه‌ای مصرف نشود، ادامه یابد و تکرار شود.
در مناطق شهری و روستایی، کلرت برای افزایش کارایی در مناطقی که حضور جونده بیشتر دیده شده با استفاده از دست انجام می‌گیرد.
آزمایشات بسیاری در کل دنیا اثبات کرده‌اند که فقط یک دز از برودیفاکوم، برای کشتن انواع مختلف جوندگان، کافی و سودمند است. هیچ کدام از مواد دارای خاصیت ضد انعقادی، با کلرت قابل مقایسه نبوده و این نتایج مطلوب را ندارد.
از آنجایی که برودیفاکوم ماده ای بسیار قوی است، بلعیدن مقدار کمی از این ماده در فرم کلرت به طور کامل موجب مرگ جوندگان همانطور که در شکل ۱ نشان داده شده است، می‌شود.
(شکل۱: کاربرد کلرت و تاثیر دز مصرفی بسیار کم این محصول در کشندگی جوندگان)
(شکل ۲: کاربرد وکس بلاک کلرت در مزعه‌ای در انگلستان)
همان طور که در شکل ۲ نشان داده شده است، اگر زمانی هجوم جوندگان در ساختمان‌ها زیاد شود، با تکرار طعمه در هفته اول و در صورت نیاز در هفته های دیگر، میتوان با سرعت بیشتری جوندگان را کنترل کرد.
تنوع در فرمولاسیون
قابلیت کنترل جوندگان مقاوم به مواد ضد انعقادی؛ از ویژگیهای قابل توجه کلرت می‌باشد.
نیاز کم به مصرف طعمه
خاصیت کشندگی با یکبار تغذیه توسط جونده
قابلیت کنترل جوندگان مقاوم به مواد ضد انعقادی؛ از ویژگیهای قابل توجه کلرت می‌باشد.
منابع
(۱): بی نام، ۲۰۲۰، اطلاعات فنی طعمه مسموم KLERAT بخش فنی شرکت سینجنتا
(۲) Azizi K, Davari B, Kalantari M, Fekri S. Gerbillid Rodents Fauna (Muridae: Gerbillinae) and detection of reservoir hosts(s) of Zoonotic Cutaneous Leishmaniasis using a Nested-PCR technique in Jask City in Hormozgan Province in 2008. Sci J
(۳) B.G. Meerburg, M. Bonde, F.W.A. Brom, S. Endepols, A.N. Jensen, H. Leirs, J. Lodal, G.R. Singleton, H.-J. Pelz1, T.B. Rodenburg and A. Kijlstra1. Towards sustainable management of rodents in organic animal husbandry. NJAS 52-2, 2004
