بی شک در سال‌های گذشته نقش تغذیه گیاه و برنامه غذایی برای رشد مناسب، همواره از جمله دغدغه‌های مهم کشاورزان بوده است. پس از رونق گرفتن بازار محصولات کودی در صنعت کشاورزی، کودهای حاوی عناصر مختلف و بویژه عناصر پرمصرف مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم دچار تحول و تنوع بسیاری شده است. در این مقاله سعی بر آن است که یکی از محصولات کودی حاوی عناصر پرمصرف را که بر اساس رژیم تغذیه ای شرکت اگریکم استرالیا ساخته و تولید شده، معرفی گردد. در ادامه این مقاله نیز به اختصار به محصول
MAXI FRUIT به عنوان یکی از منابع غنی از عناصر پر مصرف اشاره خواهد شد.
اما قبل از هر چیز لازم است در رابطه با برخی روشهای متداول تولید و فرمولاسیون کودهای حاوی عناصر پرمصرف (NPK) مطالبی جهت آشنایی هرچه بیشتر برخی خوانندگان ارائه گردد. به طور کلی کودهای حاوی عناصر پر مصرف از منابعی همچون آمونیاک، اسید نیتریک، اسید سولفوریک و اسید فسفریک و در طی فرآیندهای مختلف و نسبت‌های های متفاوت تولید می‌شوند که در شکل (۱) منشاء تامین هریک از این مواد به صورت شماتیک نشان داده شده است.
شکل (۱)
بنابراین اغلب کودهای NPK تولید شده حاوی بنیان آمونیاکی و یا نیتراتی برای تامین نیتروژن، بنیان پنتا اکسید فسفر (P2O5) برای تامین منبع فسفر و اکسید پتاسیم (K2O) به منظور تامین پتاسیم می‌باشند. اما به طور کلی چهار روش متداول برای تولید NPK به شرح زیر در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند که هر روش مزایا و معایب خاص خودش را دارد.
الف) فرآیند نیترو فسفات
ب) فرآیند اختلاط بنیان‌های اسیدی:
که در این فرآیند فسفر از واکنش سنگ فسفات با اسیدهای قوی (اسید سولفوریک و یا اسید نیتریک) بدست آمده که پس از آن پتاسیم و یا سایر بنیان‌های نمک به ان اضافه می‌شوند. محلول بدست آمده حاوی نیتروژن (در فرم آمونیاکی و یا فرم نیتراتی) همراه با فسفر و پتاسیم اضافه شده به آن به صورت گرانوله و یا پلت و یا پودر فرموله می‌شود. در نتیجه این فرآیند NPK تولید شده حاوی تمامی ۳ عنصر در هر یک از ذرات خود می‌باشد. در خلال فرآیند اضافه کردن مواد اولیه نیز ممکن است منابع حاوی عناصر ریز مغذی همچون گوگرد، منیزیم، بُر و .. به محلول اولیه اضافه شود.
ج) فرآیند ترکیب مواد اولیه جامد:
در این فرآیند هریک از عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم از منابع اولیه خود که به حالت جامد هستند، باهم بصورت فیزیکی ترکیب می‌شوند.
د) فرآیند گرانول‌سازی با بخار آب:
در این روش مواد اولیه در فرم جامد خود ابتدا باهم ترکیب شده و سپس در حضور بخار آب و رطوبت حاصل از آن گرانول‌سازی انجام می‌گیرد.
بنابراین با توجه به روشهای مختلف تولید انواع NPK ها، فرمولاسیون‌های مختلفی از آنها نیز قابل تولید خواهند بود. اما در این بین هریک از این فرمولاسیون‌های دارای معایب و محاسنی است که توجه به آنها می‌تواند در انتخاب مناسب‌ترین کود به کشاورز کمک فراوانی نماید. در این رابطه از جمله متداولترین فرمولاسیون‌های NPK، حالت پودری آن است که اصلی ترین مشکل در استفاده از این نوع جذب شدن رطوبت به مواد و در اصطلاح تشکیل کلوخه و یا توده‌های بهم چسبیده از پودر درون بسته بندی محصول خواهد بود. چنین حالتی ممکن است برای کودهای گرانولی نیز بوجود بیاید. در این مقاله اما سعی بر معرفی نوع دیگری از فرمولاسیون کودهای NPK است که بصورت مایع می‌باشد. بطور کلی کودهای NPK و یا کودهای ترکیبی مایع از نظر فیزیکی میتوانند بصورت مایع شفاف و یا حالت سوسپانسیونی گروه بندی شوند. کودهای مایع شفاف در آب محلول بوده و بنابراین امکان رسوب مواد سازنده و یا تشکیل ذرات حاصل از تشکیل نمک در شرایط محیطی و دمایی استاندارد، وجود ندارد. منابع مواد اولیه برای تولید این نوع از NPK ها شامل اوره، فسفات آمونیوم، فسفریک اسید و کلرید پتاسیم می‌باشند. از این رو مواد اولیه با خلوص بیشتر و نیز گِرید بالاتر و به تبع پرهزینه برای تولید این گروه از کودهای مایع در مقایسه با کودهای جامد مورد نیاز خواهد بود. در نتیجه غلظت و درصد عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم نیز در مقایسه با مقادیر مشابه در کودهای جامد، کمتر خواهد بود . پس احتمال آنکه درصد قابل توجهی از هر سه عنصر N، P و K بطور همزمان در یک کود محلول بتواند حضور داشته باشد بسیار اندک بوده و معمولا در بین کودهای مشابه این گروه در بازار تعداد محدودی از محصولات کودی ممکن است حاوی بیش از یک عنصر با درصد بالا باشند. بطور خلاصه مزایای استفاده از کودهای NPK مایع را میتوان به صورت زیر نامبرد:
در رابطه با ویژگی آخر لازم به توضیح است که کودهای مایع به دلیل آنکه مقدار هریک از عناصر NPK به طور دقیق و مطابق با فرمول پیشنهادی در زمان تولید باهم آمیخته شده‌اند، بنابراین در هر مقدار مشخصی از این نوع کود میزان عناصر یکسان است و مقادیر مطابق با نیاز گیاه تامین و فراهم خواهد شد.
در این خصوص محصولی همچون MAXI FRUIT با داشتن مقادیر (وزن به وزن)، نیتروژن (۴/۳%)، فسفر (۸/۱۵%)، پتاسیم (۵/۲۲%) و نیز عناصر ریز مغذی ( آهن، گوگرد، روی، مس، منیزیم و بُر) جزو آن دسته از معدود کودهای NPK مایعی است که همزمان حاوی درصد بالایی از از دو عنصر پر مصرف فسفر و پتاسیم را در کنار نیتروژن و برخی عناصر کم مصرف، می‌باشد.
از نقطه نظر مقایسه منابع مختلف کودی تامین کننده عناصر پر مصرف، موارد زیر میتوانند توسط کاربران و کشاورزان قابل تامل و توجه قرار داده شوند (جدول ۱).
(جدول ۱)
برخی منابع مورد استفاده:
۱-بی نام. ۲۰۲۰. اطلاعات فنی کود MAXI FRUIT. بخش فنی شرکت اگریکم استرالیا.
